Bebekler işaret dili kullanıyorsa dikkat edilmesi gerekenler

0-3 yaş arası bebeklerin ekrandan uzak tutulması, dil gelişimleri için önemli. 12-18 aylık bebeklerin ortalama 5-20 kelime bilmeleri ve basit iki kelimelik cümleler kurabilmeleri bekleniyor. Eğer bebek işaret dilini kelime yerine kullanıyorsa, isteklerine tepki vermiyorsa veya ses çıkarmıyorsa, mutlaka bir uzmana danışılması gerekiyor. 0-12 aylık bebeklerle konuşmak, onlara kelimeleri tekrarlamak, cevap vermelerine bakılmaksızın, dil gelişimleri için çok önemli.

Bebekler iletişim kuruyor ama farklı yollarla

Kişisel iletişimin temel yolu sözel dil olsa da, bebekler doğdukları andan itibaren yüz ifadeleri, ağlamalar ve seslerle iletişim kuruyorlar. Bu iletişimin temel amacı, ihtiyaçlarını ifade etmek. Çocuklar kelimeler aracılığıyla kendilerini ifade etmeye başlayınca, aynı zamanda bağımsızlıklarını da fark ediyorlar. Kelimeler, kavramlar ve sözel dil, çocukların bilişsel gelişimleriyle paralel bir şekilde, birbirinden bağımsız değil şekilde gelişiyor.

Bebeklik ve erken çocukluk döneminin önemi

Dil gelişimi için önce düşünce gelişimi olması gerektiğini belirten uzmanlar, düşüncenin dil aracılığıyla oluştuğunu ve geliştiğini ve bunun çocukların toplum içindeki uyumlarını etkilediğini vurguluyor. Dil gelişiminde yaşanan herhangi bir gecikme, çocuğun toplumla uyumunu ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Bu gelişim, çocuğun içinde bulunduğu kültürün ana dilinde gerçekleşir.

Her bebek dil öğrenmeye hazır doğuyor

Fiziksel olarak önemli bir sorunu olmayan her bebek dil yeteneğiyle dünyaya geliyor. Yaşamın ilk yılı “dil öncesi dönem” olarak tanımlanırken, okul öncesi yıllar temel dil becerilerinin kazanıldığı dönemdir. Bebekler, konuşmasalar bile, sesleri duyabilir ve annelerinin sesini birkaç gün içinde ayırt edebilirler. 6 aydan itibaren “ba-ba”, “de-de” gibi heceleri çıkarmaya başlarlar. 12. aya doğru ilk kelimeler çıkar.

Dil gelişiminin evreleri

* **0-2 ay:** İnsan sesine, özellikle anne sesine tepki verir. İhtiyaçlarını ağlayarak belirtir. Çeşitli sesleri ayırt etmeye başlar.
* **0-4 ay:** Farklı sesleri ayırt eder.
* **4-8 ay:** Seslere tepki verir. Konuşmalara seslerle, hırıltılarla yanıt verir. Farklı ses tonlarını algılar ve taklit etmeye başlar.
* **0-9 ay:** Ağlar, gülümser, ünlü sesler çıkarır. Elini uzatır, işaret eder, gösterir.
* **9-12 ay:** Yetişkinlere benzer sesler çıkarır. 12 aylık bebeklerde 5-10 kelimelik bir hafıza oluşur, ardından bu hafıza ilk 6 ay içinde iki katına çıkar.
* **1-2 yaş:** Bir iki kelimelik cümleler kurar. Olumsuz cümleler ve soru cümleleri oluşturur.
* **2-3 yaş:** Kelime haznesi hızla artar. 3-4 kelimelik cümleler kurar ve 2 yaşında yaklaşık 250 kelime bilir. 3 yaşında ise kelime haznesi 1000 kelimeye kadar ulaşabilir.
* **3-5 yaş:** Sorulara cevap verebilir. Konuları değiştirebilir. Kendi kendine konuşabilir ve soru-cevap diyalogları kurabilir. “Neden”, “Niçin” gibi sorular sorar.
* **5-6 yaş:** Akıcı konuşur. Bağlaçlar kullanarak cümleler kurar. Düşüncelerini ve duygularını aktarabilir.

Dil gelişimi çeşitli faktörlerden etkileniyor

Dil gelişiminin evreleri genellikle sıralı olsa da, gelişme hızları farklılık gösterebilir. Bebekler önce dildeki sesleri öğrenmeye başlarlar ve anladıkları kelime sayısı, kullandıkları kelime sayısından fazladır. İlk kelimeler genellikle isimlerden oluşur, ardından fiiller, sıfatlar ve edatlar gelir. Fizyolojik ve genetik özellikler, bilişsel gelişim, sosyal çevre ve etkileşim, aile-çocuk arasındaki sözel iletişim düzeyi, sosyoekonomik ve sosyokültürel özellikler dil gelişimini etkiler.

Bu belirtiler sorun habercisi olabilir

Duyma veya görme sorunları, yarık dudak-damak gibi biyolojik faktörler konuşmada gecikmelere neden olabilir. Zihinsel gerilik, serebral palsi, otizm gibi durumlar da dil gelişiminde problemlere yol açabilir. Bebekler, beklenen kelime sayısı ve cümle yapılarına ulaşmıyorsa, söylenenleri duymuyormuş veya anlamış gibi görünmüyorsa ve tepki vermiyorsa, uzman görüşü alınması gerekmektedir. Özellikle 12-18 ay arasında ortalama 5-20 kelime bilmemesi, işaret dili kullanması, isteklerine tepki vermemesi ve ses çıkarmaması sorun habercisi olabilir.

Bebeğinizle iletişim kurun

Çocuğun sosyal çevresinin dil gelişimi üzerindeki etkisi büyüktür. 0-12 ay arasında bebeklerle konuşmak çok önemlidir. Cevap vermese bile kelimeler tekrarlanmalı. Yapılan işler anlatılmalı (örneğin, “Suyu döktüm”, “Kapıyı açtım”). İsim, kelime ve heceleri desteklemek, oyunlar oynamak (örneğin, “ce-ee”, “fış fış kayıkçı”) dil gelişimini olumlu etkiler.

Ekranlardan uzak kalın

Dil gelişimi için en önemli faktörlerden biri uyaran yeterliğidir. Bolca konuşmak ve televizyon, tablet gibi ekranlardan uzak durmak, bu eksikliği azaltır. 0-3 yaş arasında ekran seyretmenin kesinlikle önerilmediğini unutmayın, çünkü bu, bebeklerin pasif bir şekilde ekran karşısında olmasına yol açar. Bebeklerin sosyal ve dilsel gelişimleri için aktif etkileşim çok daha önemli. 12-36 aylık bebeklerde resimli kitap incelemesi, “Ben yaptım”, “Sen yaptın” gibi zamirlerin kullanımı ve sosyalleşme teşvik edilmeli. Kız çocuklarının daha erken, erkek çocuklarının daha geç konuşabileceği inancı, erkek çocuklarda gecikmelerin fark edilmesini ve erken müdahale edilmesini engelliyor. 3 yaşından sonra kreşe gitme, akran etkileşimleri ve sosyalleşme sayesinde dil gelişimini destekler. Anne babaların bebekle konuşurken “bebeksi” bir dil kullanmamaları da önemlidir.

Çocuğunuzun dil gelişimi hakkında bilgi sahibi olun, gecikme belirtilerini bilin ve erken müdahale için bir uzmana başvurun.